Γιατροί - κλόουν*

«Ένα καλό γέλιο είναι λιακάδα στο σπίτι.» — William Thackeray

Φοράνε κόκκινες μύτες και παρδαλές ποδιές, κρατούνε σύριγγες για μετάγγιση… σοκολάτας και ταχυδακτυλουργούν με τα πιο απρόσμενα αντικείμενα! Είναι οι γιατροί – κλόουν και δεν θα τους συναντήσετε εύκολα στην Ελλάδα! Η γέννηση του γιατρού κλόουν ως επαγγελματία, είναι μια σχετικά πρόσφατη ιστορία. Αν και οι κλόουν έχουν αναμιχθεί στο χώρο της υγείας και της παροχής ιατρικών υπηρεσιών εδώ και αρκετά χρόνια, το επάγγελμα του γιατρού – κλόουν με τη σημερινή του μορφή στο σύγχρονο σύστημα υγείας, μετράει λίγες δεκαετίες.

Η επαναστατική δουλειά του Patch Adams στη δεκαετία του 1970, την οποία είχαμε την ευκαιρία να απολαύσουμε μέσα από την ερμηνεία του αγαπημένου Robin Williams στην ομώνυμη ταινία (1998), έβαλε το λιθαράκι για την ανάδειξη ενός συναρπαστικού, πολυμορφικού λειτουργήματος.  

Στην Νέα Υόρκη οι γιατροί – κλόουν είναι μια πραγματικότητα εδώ και 20 περίπου χρόνια. Άρχισαν πειραματικά και εξαπλώθηκαν γρήγορα, κυρίως χάρη στα εντυπωσιακά τους αποτελέσματα. Το 1986 ιδρύθηκε η πρώτη ένωση, η New York Clown Care Unit από τον Michael Christensen και άρχισε να δουλεύει συστηματικά στην κλινική New York Babies and Children Hospital. Στη Γαλλία το 1991 ιδρύθηκε η ένωση “Le rire medicine”, η οποία οχτώ χρόνια αργότερα πρότεινε την ένταξη του γιατρού- κλόουν στο τμήμα Αιματολογίας ενός παιδιατρικού νοσοκομείου του Παρισιού, όπου νοσηλεύονταν παιδιά με λευχαιμία ή βαριές μορφές καρκίνου που αποκόμιζαν χαρά και ανακούφιση από την παρέμβαση των εμψυχωτών.

Σύντομα, το 1993, ακολούθησε η Ελβετία με τους doctordreams, 121 περίπου σήμερα. Στη Μεγάλη Βρετανία, στην Ισπανία, την Ιταλία, τη Ν.Αφρική αλλά και την Τουρκία, θα συναντήσει κανείς γιατρούς – κλόουν, οι οποίοι θέτουν εαυτούς στην υπηρεσία του παιδιού. Στο Ισραήλ, οι γιατροί αυτοί εργάζονται 3-4 ώρες για 2-3 φορές τη βδομάδα. Μάλιστα, εργάζονται σε περισσότερες από 40 καταστάσεις, ατομικά, προκειμένου να αναπτύξουν μια διαδραστική επικοινωνία με τους ασθενείς, ενώ σε άλλες περιπτώσεις εργάζονται ομαδικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ήταν η βοήθεια που πρόσφεραν στο σεισμό που έγινε στο Νεπάλ, όπου βοήθησαν αρκετά τραυματισμένα παιδιά.  

 Τα ευεργετικά αποτελέσματα των παρεμβάσεών τους, στηρίζονται εν πολλοίς στις ευεργετικές επιδράσεις του γέλιου αλλά και στη θετικοποίηση εν γένει του δύσκολου και αφιλόξενου νοσοκομειακού κλίματος. Η συμβολή τους μεταφράζεται σε καλύτερη διάθεση των παιδιών, μείωση του στρες και κατ’ επέκταση, ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας. Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου Columbia, το γέλιο μπορεί να προκαλέσει μέχρι και 20% μείωση των φαρμάκων, κυρίως των αναλγητικών και 50% μείωση της νοσηλείας των παιδιών. Εξάλλου, η επίσκεψη των γιατρών αυτών στα νοσοκομεία, δεν χαροποιεί μόνο τους ασθενείς αλλά και το προσωπικό εφόσον ο ερχομός τους «ανακουφίζει» το περιβάλλον. 

Ο ψυχολόγος R. Flangini, μετρά δέκα χρόνια δράσης ως γιατρός – κλόουν και αναφέρει χαρακτηριστικά:

«Μεταφέροντας τον κλόουν από το τσίρκο στα παιδιατρικά νοσοκομεία, διευκολύνουμε εκείνη την ανθρώπινη πλευρά που ενισχύει τόσο τα στάδια της ανάρρωσης όσο και την επαναφορά των παιδιών. Μεταφέροντας το χαμόγελο, το γέλιο και τη θετικότητα στους θαλάμους του νοσοκομείου, βοηθούμε το θεραπευτικό έργο των γιατρών, γιατί στηρίζουμε τα παιδιά σε μια γλώσσα, τη δική τους, που τα απομακρύνει από το βαρύ ψυχολογικό κλίμα που πολλές φορές επικρατεί στα νοσοκομεία».

Οι γιατροί – κλόουν συνεργάζονται στενά και διαρκώς με γιατρούς και νοσηλευτές, ενώ ένας από τους στόχους τους είναι να αποτελέσουν μια γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ του παιδιού και του προσωπικού. Ακριβώς για αυτό το λόγο αλλά και λόγω της υψηλής ευαλωτότητας του πληθυσμού στον οποίο απευθύνονται, η εκπαίδευσή τους οφείλει να είναι συνεχής και σφαιρική, καλύπτοντας κομμάτια της ιατρικής επιστήμης, της ψυχολογίας, της παιδοψυχολογίας, της υγιεινής και της νοσοκομειακής κοινωνιολογίας. 

 *Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στην εβδομαδιαία στήλη "Μέσα απ'τα μάτια σου" στην εφημερίδα Ηπειρωτικός Αγών.