Τετάρτη 30 Οκτωβρίου 2013

Τα « ναι» και τα «όχι»



"Διαλέγεις κα μετ πς τ σηκώνεις τ βάρος τ σήκωτο πο χει κλογή σου. ν κενο τ τυχε τί πούπουλο.."
Κ. Δημουλά

Γιατί με τα «ίσως» χάθηκαν οι ώρες, οι μέρες, τα χρόνια, η ζωή η ίδια. Κι αν το ποιητικό βάρος ενός «ναι» ή ενός «όχι» είναι «ασήκωτο», το πραγματικό κόστος ενός αθόρυβου, διπλωματικού, πρόσκαιρα βολικού «ίσως», είναι πολύ βαθύτερο. Δεν είναι θέμα αδιαλλαξίας, όχι. Και ναι, η ζωή δεν είναι άσπρο ή μαύρο, υπάρχει και το γκρι. Αλλά η ζωή δεν είναι και «παίξε γέλασε», σύμφωνα με τον ποιητή. «Πρέπει να την επάρεις σοβαρά», δηλαδή να τη ζεις. Άρα να διαλέγεις. Κάθε στιγμή να διαλέγεις τα «ναι» σου και τα «όχι» σου και να τα υποστηρίζεις. Και να τα αναθεωρείς, ναι, γιατί όχι; Αλλά να τα διατυπώνεις και να αναλαμβάνεις την ευθύνη τους. 


 

Εκεί θεωρώ ότι βρίσκεται ένα από τα κλειδιά της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας, ένα κομβικό σημείο του θεραπευτικού ταξιδιού και τελικά μια κρίσιμη καμπή στις περισσότερες διαδρομές ωρίμανσης, εντός ή εκτός θεραπευτικού πλαισίου. Στην ανάληψη της ευθύνης. Στο να μιλάς συχνότερα σε ενεργητική φωνή και πρώτο πρόσωπο. Να μην «παθαίνεις» τη ζωή αλλά να τη δημιουργείς. Να βγεις μπροστά και να πεις ένα «ναι» ή ένα «όχι». Να πεις τα «ναι» σου και τα «όχι» σου εσύ για σένα, όχι να στα υπαγορεύουν άλλοι, σαν να ξέχασες τα λόγια από το έργο της ζωής σου. Να στριμώξεις την αμφιθυμία στη γωνία και να την αφοπλίσεις πρώτος, πριν σε ακινητοποιήσει στην αδράνεια ενός «ίσως» εκείνη. Εκεί, στη συνειδητοποίηση ότι δεν πειράζει και τόσο που δε γίνεται κι η πίτα ολόκληρη και ο σκύλος χορτάτος γιατί το ένα από τα δύο είναι πιο σημαντικό από το άλλο. Και ναι, είσαι διατεθειμένος να στερηθείς το λιγότερο σημαντικό, προκειμένου να υπηρετήσεις καλύτερα το άλλο, το σπουδαίο. Και αυτό είναι απόφαση. Και επιλογή. Και δύναμη. Είναι ξεβόλεμα, ευθύνη και συνέπεια. Είναι ελευθερία…



Παρασκευή 25 Οκτωβρίου 2013

Τι είναι η δραματοθεραπεία;




Η Δραματοθεραπεία είναι η θελημένη και μ' επιστημονικό τρόπο χρήση των θεραπευτικών στοιχείων του δράματος και του θεάτρου στα πλαίσια ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας. Εφαρμόζεται τόσο σε ατομικό όσο και σε ομαδικό επίπεδο και υπάγεται στην ευρύτερη κατηγορία των Ψυχοθεραπειών μέσα από την Τέχνη, όπου συναντάμε και την εικαστική ψυχοθεραπεία (art therapy), τη χοροθεραπεία και τη μουσικοθεραπεία. 


Η δραματοθεραπεία επιχειρεί τη σύνθεση ποικίλων θεατρικών πρακτικών με στοιχεία από άλλες ψυχοθεραπευτικές κατευθύνσεις όπως π.χ. την ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία, το ψυχόδραμα, την αναλυτική/αρχετυπική (Γιουγκιανή) ψυχοθεραπεία, τη συστημική ψυχοθεραπεία, την gestalt,  κ.ά. και χρησιμοποιεί μεθόδους δράσης τέτοιες που να διευκολύνουν τη δημιουργικότητα, τη φαντασία, τη μάθηση, την αυτεπίγνωση, την ανάπτυξη και τελικά την αλλαγή.
Η δραματοθεραπεία στην Ελλάδα εφαρμόζεται σε δομές ψυχικής υγείας όπως οι ξενώνες και τα κέντρα ημέρας, σε πλαίσια απεξάρτησης και σε ιδιωτικές δομές παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Στο εξωτερικό, η δραματοθεραπεία έχει μια μεγαλύτερη ιστορία, ανάπτυξη και διάδοση, χρησιμοποιείται δε ευρύτατα και στον τομέα της εκπαίδευσης, ως μέθοδος προληπτικών αλλά και θεραπευτικών παρεμβάσεων.


Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι η δραματοθεραπεία απευθύνεται:
  • Σε ενήλικες που επιθυμούν να διευρύνουν την αυτογνωσία τους και να έρθουν σε επαφή με την δημιουργικότητα τους, με τον εαυτό και τα συναισθήματα τους, σε όσους επιθυμούν να πειραματιστούν μέσα σε ένα ασφαλές θεραπευτικό πλαίσιο με εναλλακτικούς ρόλους και συμπεριφορές, σε όσους ενδιαφέρονται να βελτιώσουν την επικοινωνία και τις σχέσεις τους. 
  • Σε εφήβους και παιδιά που ενδιαφέρονται, μέσα από δημιουργικές διεργασίες, να επεξεργαστούν θέματα που τα απασχολούν, όπως η διαδικασία αυτονόμησης και ωρίμανσης, η διαχείριση της διαφορετικότητας, η ένταξη στην ομάδα των συνομηλίκων, οι σχέσεις με τους γονείς, η χρήση της τεχνολογίας και άλλα.. 
  • Σε ενήλικες, εφήβους και παιδιά με συγκεκριμένα ψυχολογικά προβλήματα (άγχος, φοβίες, δυσκολίες στην επικοινωνία κ.ά.), αλλά και με σοβαρότερες ψυχικές διαταραχές (άτομα που βρίσκονται σε ψυχιατρικά ιδρύματα, παιδιά με ειδικές ανάγκες κ.ά.). 
  • Σε μικρές ή μεγαλύτερες ομάδες ανθρώπων που μοιράζονται κάτι κοινό, όπως τα ζευγάρια και οι οικογένειες, άνθρωποι με κάποιο κοινό πρόβλημα όπως η χρήση ουσιών, άνθρωποι που μοιράζονται ένα κοινό περιβάλλον ή ενδιαφέρον, όπως για παράδειγμα το εργασιακό περιβάλλον ή την αγάπη για το θέατρο αντίστοιχα. 
Σε μια τυπική συνεδρία ομαδικής δραματοθεραπείας, χρησιμοποιούμε αρχικά το λόγο, μέσα από τον οποίο τα μέλη επικοινωνούν τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τους προβληματισμούς τους και στη συνέχεια περνάμε στο βιωματικό κομμάτι.
Εδώ, έχουμε αρχικά ένα σύντομο στάδιο προθέρμανσης και στη συνέχεια την κύρια δράση. Στο βιωματικό σκέλος της συνεδρίας μπορούν να χρησιμοποιηθούν τεχνικές όπως το παίξιμο ρόλων, η δραματοποίηση ιστοριών πραγματικών ή επινοημένων, το θεατρικό παιχνίδι, η κατασκευή και αφήγηση ιστοριών, η εργασία με αντικείμενα, κάρτες και άλλα μέσα προβολής, η μίμηση, ο καθοδηγούμενος οραματισμός, η ζωγραφική, ο χορός, η μουσική, η κατασκευή μάσκας, ο αυτοσχεδιασμός, ασκήσεις κίνησης, ασκήσεις χαλάρωσης και πολλές άλλες, με στόχο τη βαθύτερη επεξεργασία κάποιου από τα θέματα που επικράτησαν στο πρώτο σκέλος της συνεδρίας. 


Τέλος, στο τρίτο μέρος της συνεδρίας έχουμε τη διαδικασία απέκδυσης του ρόλου (de-rolling), τη διαδικασία δηλαδή διαχωρισμού και αποστασιοποίησης του προσώπου – μέλους της ομάδας από το ρόλο που τυχόν υποδύθηκε κατά τη δράση και στη συνέχεια την ανατροφοδότηση (feedback) από τα μέλη της ομάδας σε σχέση με το βίωμά τους. Τέλος, έχουμε το κλείσιμο της ομάδας, όπου επιχειρείται από το θεραπευτή μία περιληπτική σύνθεση όσων ειπώθηκαν και όσων βιώθηκαν και μία σύνδεση των παραπάνω με ανάλογα βιώματα της - εκτός ομάδας - ζωής των μελών. Η παραπάνω δομή ενδέχεται να τροποποιηθεί ανάλογα με τη φάση της ομάδας και τις ανάγκες των μελών της.


Συμπερασματικά, να πούμε ότι στη δραματοθεραπεία συμμετέχει ενεργά και το σώμα του συμμετέχοντα, «φέροντας» μέσα στη συνεδρία επιπλέον πληροφορίες και διεξόδους για όσα τον απασχολούν από όσες είναι προσιτές μόνο μέσω του λόγου. Μέσα από τη δραματοθεραπευτική διεργασία, μπορεί κανείς να (ξανα)δεί τα  κομμάτια του εαυτού του και της προσωπικής του ιστορίας, να τα κατανοήσει, να τα αποδεχτεί και να απαρτιώσει έτσι την ταυτότητά του. Μέσα από τη μέθοδο των ρόλων, μπορεί ο θεραπευόμενος να επεξεργαστεί τους ρόλους της καθημερινής του ζωής, να διατηρήσει και να εμπλουτίσει τους ρόλους που τον ικανοποιούν και να τροποποιήσει εκείνους που είναι δυσλειτουργικοί ή επιβαρυντικοί για αυτόν και τη συναισθηματική του ισορροπία. Μέσα από τα ποικίλα ερεθίσματα τέχνης και τις διαφορετικές θεατρικές εφαρμογές, δίνεται η δυνατότητα στο κάθε μέλος της ομάδας να αναπτύξει τη δημιουργικότητα, τη φαντασία, τη συμβολική σκέψη και την ευελιξία του. 


Οι περισσότερες από τις παραπάνω πληροφορίες σχετικά με την ομαδική συνεδρία δραματοθεραπείας, ισχύουν και για ένα ατομικό πλαίσιο δραματοθεραπείας. Η φιλοσοφία, η θεωρητική βάση και οι τεχνικές είναι κοινές. Η βασική διαφορά είναι προφανώς η τελείως διαφορετική δυναμική που αναπτύσσεται ανάμεσα στα μέλη μιας ομάδας στην πρώτη περίπτωση και στη δυάδα θεραπευτή – θεραπευόμενου στη δεύτερη. Συγκεκριμένα στη δραματοθεραπεία, λόγω του έντονα βιωματικού της χαρακτήρα, υπάρχουν ενδεχομένως δράσεις που διευκολύνονται από την ύπαρξη περισσότερων ατόμων, χωρίς όμως αυτό να είναι δεσμευτικό.